Verlichting wordt nog relatief vaak over het hoofd gezien bij het varkensmanagement. Het is echter een belangrijk onderdeel ervan: verlichting heeft een directe invloed op het welzijn en de prestaties van het varken.
Het is van belang dat het lichtklimaat is afgestemd op het zicht en de behoeften van het varken. Licht beïnvloedt de biologische klok (het bioritme), het sociale gedrag en het gedrag in het algemeen. Een correct lichtklimaat is afhankelijk van verschillende factoren; lichtspectrum, lichtverdeling, lichtflikkering, lichtintensiteit en fotoperiode zijn de meest belangrijke.
Een varken heeft een totaal zicht van 310 graden. Zoals je je kunt voorstellen (afbeelding 1) hebben varkens een voorkeur voor hun monoculaire zicht; dit omvat namelijk het merendeel van hun totale zicht. Het is voor varkens dan ook relatief makkelijk om gevaar aan te zien komen. Wat wel lastig voor ze is, is het inschatten van afstanden. De oorzaak hiervan is hun relatief kleine binoculaire zicht.
Fig. 1 Het panoramisch zicht van een varken
Het lichtspectrum is het deel van het elektromagnetische spectrum dat we kunnen zien. De elektromagnetische straling binnen dit spectrum noemt men ook wel ‘zichtbaar licht’. De verschillende golflengten worden door het oog gezien als verschillende kleuren: rood voor de langste golflengte en violet voor de kortste. Zoals in afbeelding 2 is te zien, verschilt het zichtbaar spectrum van mensen en varkens aanzienlijk.
Het zichtbare spectrum van varkens reikt van 380 tot 694nm met piekgolflengtes op 439nm (blauw) en 556nm (groen). Er is een verschil tussen spectrale gevoeligheid gebaseerd op kegel-gevoeligheid, kijkend naar de kegeltjes en de staafjes in de ogen en spectrale gevoeligheid gebaseerd op gedragsreacties. Als je je richt op de verbetering van het welzijn en de prestaties van het varken, is het aanbevolen om naar de spectrale gevoeligheid op basis van gedragsreacties te kijken. Dit zichtbare spectrum wordt getoond in afbeelding 2.
Door het licht aan te passen aan het zichtbare spectrum verbetert het zicht van een varken. Dit leidt uiteindelijk tot beter (sociaal) gedrag, betere gebruikmaking van de omgeving en minder stress.
Lichtverdeling laat zien hoe egaal het licht verdeeld is in de stal. Bij een uniforme lichtverdeling zijn er geen heldere plekken en schaduwen waarneembaar. Varkens vertonen een afkeer van heldere plekken, schaduwen en zwart en wit geverfde patronen. Dit kan veroorzaakt worden door problemen bij het zien van diepte.
Wanneer schaduwen en heldere plekken op de gangpaden voorkomen kunnen varkens schrikken. Ze reageren op het contrast van licht en hebben de neiging om naar het sterker verlichte gebied te lopen. Deze reacties in gedrag worden deels veroorzaakt door hun instinct en deels door de omgeving waarin ze zijn opgegroeid.
Het is dan ook belangrijk om verlichtingsoplossingen met een uniforme lichtspreiding te voorzien, zodat heldere plekken en schaduwen worden voorkomen. Het is ook van belang om een goed, op maat gemaakt lichtplan op te stellen dat voorziet in de behoeften van de stal om zo uiteindelijk een uniforme lichtverdeling te creëren.
Zorg ervoor dat je verlichting voorziet in de behoeften van jou en je dieren. Vraag je gratis op maat gemaakte lichtplan aan door een e-mail te sturen naar sales@hato.lighting.
Light flicker
As can be seen in figure 3, flicker is the rapid change in the light output of a lamp. This rapid change in light output can be perceived consciously and unconsciously. However, from a certain frequency (flicker fusion frequency), it is no longer perceivable.
Zoals je in figuur 3 kunt zien is lichtflikkering de snelle fluctuatie in lichtopbrengst van een lamp. Deze snelle verandering in lichtopbrengst kan zowel bewust als onbewust worden waargenomen. Echter, vanaf een bepaalde frequentie (flikkerfusiefrequentie), is lichtflikkering niet langer waarneembaar.
Fig 3. Flikkering van licht
Mensen en varkens nemen lichtflikkering vergelijkbaar waar. Dit betekent dat varkens lichtflikkering op ongeveer hetzelfde niveau zullen opmerken als mensen. Voor mensen kan flikkering leiden tot hoofdpijn, vermoeide ogen en een gebrek aan concentratie. Dit kan betekenen dat ook de gezondheid van het varken aangetast wordt door lichtflikkering. Om deze reden raden wij 100% flikkervrije verlichting dan ook sterk aan.
Lichtintensiteit staat voor de helderheid van licht gemeten in lux. Aanbevolen lichtintensiteiten voor varkens liggen ver uit elkaar. Europese regelgeving met betrekking tot varkensverlichting legt een minimum van 40 lux voor ten minste 8 uur per dag op. Er zijn verschillende studies met betrekking tot lichtintensiteiten in verschillende levensfases gedaan. Het is belangrijk om te weten dat varkens een voorkeur hebben voor een bepaalde lichtintensiteit. Echter, gekeken naar de studies die tot nu toe hebben plaatsgevonden, is er nog geen consistentie waarneembaar in deze voorkeuren. Er dient meer onderzoek plaats te vinden om een correcte lichtintensiteit per levensfase te adviseren.
Wat wel helder is, is dat het gebruik van de correcte lichtintensiteit de vruchtbaarheid, de groei, de interval spenen tot 1e inseminatie en meer kan verbeteren.
De fotoperiode staat voor de lengte van de dag in uren; ofwel het aantal uren waarop de lampen branden. Eerdere studies lieten zien dat varkens beter presteren bij lange fotoperiodes: door een hogere frequentie van zogen en een hogere melkproductie werden biggen zwaarder en werden er meer biggen per koppel gespeend in vergelijking tot dagen met korte fotoperiodes.
Om prestaties te optimaliseren is het belangrijk om de juiste fotoperiode in elke levensfase van het varken toe te passen. Dit kan verschillende voordelen hebben; denk hierbij aan een betere voederconversie en een verhoogde vruchtbaarheid.
Daar licht een sterke invloed heeft op varkenswelzijn en -prestaties, is het belangrijk om een optimaal lichtklimaat te voorzien in de stal. Door het licht af te stemmen op het visueel spectrum van het varken zal het zicht van het varken verbeteren, wat uiteindelijk sociaal gedrag, gebruik van de omgeving en stressniveaus verbetert. Dankzij een uniforme lichtverdeling kan ongewenst gedrag worden voorkomen, terwijl flikkervrije verlichting de gezondheid van het varken kan verbeteren. Het toepassen van een correcte lichtintensiteit en fotoperiode in elke levensfase van het varken kunnen de prestaties aanzienlijk doen verbeteren.